Старажытнагрэчаскае вучэнне пра часціны мовы і месца дзеепрыметніка ў ім

Abstract

Даследуецца гісторыя ўзнікнення і развіцця старажытнагрэчаскай тэорыі часцін мовы, а таксама месца ў ёй дзеепрыметніка. Канстатуецца, што сучасная класіфікацыя часцін мовы бярэ пачатак у граматычных тэорыях старажытных грэкаў. Сцвярджаецца, што вучэнне пра часціны мовы пачынае афармляцца ўжо ў позніх працах Платона, які вылучыў імя і дзеяслоў, і Арыстоцеля, які дадаў да іх злучнік і член. Аналізуецца ўнёсак у развіццё тэорыі часцін мовы прадстаўнікоў стаічнай школы (Дыяген Вавілонскі, Хрысіп, Антыпатр Тарскі), якія працягнулі даследаванні Платона і Арыстоцеля і вылучылі шэсць часцін мовы: імя агульнае, імя ўласнае, дзеяслоў, злучнік, член, прыслоўе. Адзначаецца прагрэс граматыкі як навукі ў вучэнні александрыйскіх навукоўцаў (Арыстарх Самафракійскі, Дыянісій Фракіец, Апалоній Дыскал), якія вылучылі восем часцін мовы: імя, дзеяслоў, дзеепрыметнік, артыкль, займеннік, прыназоўнік, прыслоўе, злучнік. Апісваецца эвалюцыя ўяўленняў грэчаскіх граматыстаў пра дзеепрыметнік як часціну мовы. Аналізуюцца сучасныя даследаванні, у якіх высвятляецца аўтарства тэрміна ἡ μετοχή ‘дзеепрыметнік’. Заўважана, што адмысловай часцінай мовы, якая валодае дзеяслоўна-іменнай прыродай, дзеепрыметнік назвалі александрыйскія навукоўцы. Зроблена выснова пра тое, што погляды старажытнагрэчаскіх граматыстаў, у тым ліку датычныя сістэмы часцін мовы і месца ў ёй дзеепрыметніка, сталі падмуркам еўрапейскай лінгвістыкі. = Исследуется история возникновения и развития древнегреческой теории частей речи, а также место в ней причастия. Констатируется, что современная классификация частей речи берет начало в грамматических теориях древних греков. Утверждается, что учение о частях речи начинает оформляться уже в поздних трудах Платона, выделившего имя и глагол, и Аристотеля, добавившего к ним союз и член. Анализируется вклад в развитие теории частей речи представителей стоической школы (Диоген Вавилонский, Хрисипп, Антипатр Тарский), продолживших исследования Платона и Аристотеля и выделивших шесть частей речи: имя нарицательное, имя собственное, глагол, союз, член, наречие. Отмечается прогресс грамматики как науки в учении александрийских ученых (Аристарх Самофракийский, Дионисий Фракиец, Аполлоний Дискол), выделивших восемь частей речи: имя, глагол, причастие, артикль, местоимение, предлог, наречие, союз. Описывается эволюция представлений греческих грамматистов о причастии как части речи. Анализируются современные исследования об авторстве термина ἡ μετοχή ‘причастие’. Указано, что особой частью речи, обладающей глагольно-именной природой, причастие назвали александрийские ученые. Сделан вывод о том, что взгляды древнегреческих грамматистов, в том числе касающиеся системы частей речи и места в ней причастия, стали фундаментом европейской лингвистики. = The article is devoted to history of emergence and development of the parts of speech theory in Ancient Greece and to the place of a participle in it. It is stated that the modern classification of the parts of speech originates in the grammatical theories of ancient Greeks. It is noted that the doctrine of the parts of speech begins to take shape at the late Plato, who distinguished the noun and the verb, and at Aristotle, who has added to the first two the conjunction and the article. The contribution to the development of the theory of the parts of speech of the representatives of the Stoic school (Diogenes of Babylon, Chrysippus, Antipater of Tarsus) is analysed, who have continued Plato’s and Aristotle’s researches and distinguished six parts of speech: the common noun, the proper name, the verb, the conjunction, the article, the adverb. The progress of grammar as a science in the doctrine of Alexandrian scholars (Aristarchus of Samothrace, Dionysius the Thracian, Apollonius Dyscolus) is noted, who distinguished eight parts of speech: the noun, the verb, the participle, the article, the pronoun, the preposition, the adverb, the conjunction. The evolution of Greek grammars’ ideas of a participle as a part of speech is described. Modern researches on the authorship of the term ἡ μετοχή ‘participle’ are analysed; it is noted that the Alexandrian scientists named the participle a special part of speech, which has a verbal-noun nature. It is concluded that the views of ancient Greek grammarians, concerning the system of parts of speech and the place of a participle in it, became the foundation of European linguistics.