Тыпа-храналагічная эвалюцыя жалезных наканечнікаў стрэл X–XV стст. з тэрыторыі паўночнай Беларусі

Abstract

Адзначана, што з тэрыторыі паўночнай Беларусі паходзіць не менш за паўтысячы жалезных наканечнікаў стрэл лука і арбалета X–XV стст. На падставе аналізу ўсяго масіву знаходак вылучаны некалькі этапаў эвалюцыі комплексу наканечнікаў. Выяўлена, што для X–XI стст. найбольш характэрнымі з’яўляюцца ўтулкавыя двушып- ныя, чаранковыя стрэлы з пяром ланцэтападобнай, рамбічнай, лаўрападобнай формы; на ХІІ–ХІІІ стст. прыпадае пашырэнне тыпалагічнага асартыменту наканечнікаў стрэл, у тым ліку шырока распаўсюджваюцца стрэлы, прызначаныя для стральбы са складанасастаўнога лука, што дазваляе меркаваць аб яго актыўным выкарыстанні ў гэты час; павялічваецца колькасць бранябойных наканечнікаў, прызначаных для прабівання колкавых і пласцінкавых даспехаў. Сцвярджаецца, што з сярэдзіны ХІІІ ст. на тэрыторыі Беларусі пашыраюцца чаранковыя наканечнікі стрэл мангольскіх тыпаў, што стала вынікам распаўсюджання мангольскіх тэхналагічных традыцый на тэрыторыі Русі. Паказана, што з другой паловы XIII – першай паловы XIV ст. назіраецца ўніфікацыя і скарачэнне тыпалагічнага асартыменту стрэл, павялічваецца колькасць бранябойных наканечнікаў, аднак дамінуючымі застаюцца плоскія наканечнікі. Заўважана, што ў акрэслены перыяд адбывалася нязначнае распаўсюджанне арбалетнага ўзбраення, і гэта стала вынікам эпізадычных кантактаў з крыжакамі. = Отмечено, что с территории северной Беларуси происходит не менее полутысячи железных наконечников стрел лука и арбалета X–XV вв. На основе анализа всего массива находок выделены несколько этапов эволюции комплекса наконечников. Выявлено, что для X–XI вв. наиболее характерными являются втульчатые двушипные, черешковые стрелы с пером ланцетовидной, ромбической, лавроподобной формы; на XII–XIII вв. приходится расширение типологического ассортимента наконечников стрел, в том числе широко распространяются стрелы, предназначенные для стрельбы из сложносоставного лука, что позволяет судить о его активном использовании в это время; увеличивается количество бронебойных наконечников, предназначенных для пробивания кольчатых и пластинчатых доспехов. Показано, что с середины XIII в. на территории Беларуси распространяются черешковые наконечники стрел монгольских типов, что стало результатом распространения монгольских технологических традиций на территории Руси. Установлено, что со второй половины XIII – первой половины XIV в. наблюдается унификация и сокращение типологического ассортимента стрел, увеличивается количество бронебойных наконечников, однако доминирующими остаются плоские. Замечено, что в исследуемый период происходило незначительное распространение арбалетного вооружения, что стало результатом эпизодических контактов с крестоносцами. = From the territory of Northern Belarus, there are at least half a barrel of iron arrowheads and a crossbow of the X–XV centuries. Considering the entire array of findings, we can distinguish several stages of the evolution of the terminal complex. For the X–XI centuries the most characteristic types of arrows are the double-sculled, petiolate, petiolate with a lanceolate-shaped, rhombic, laurel-like shape. In the XII–XIII centuries it is necessary to expand the typological assortment of arrowheads, including the widely used types intended for firing from composite onions, which allows to judge its active use at this time. The number of armor-piercing tips intended for piercing annular and plate armor increases. From the middle of the XIII century on the territory of Belarus are spread petiolate arrowheads of Mongolian types, which was the result of the spread of Mongolian technological traditions in the territory of Rus. From the second half of XIII – the first half of the XIV century unification and reduction of the typological assortment of arrows is observed, the number of brane-piercing tips is increasing, but flat ones remain dominant. There is a slight spread of crossbow weapons, which was the result of occasional contacts with the Crusaders.