Please use this identifier to cite or link to this item:
https://elib.bsu.by/handle/123456789/239538| Title: | Беларускія прыметнікі-паронімы з коранем асоб- як аб’екты гістарычнай лексікалогіі (на матэрыяле літаратурнай мовы 1910–30-х гг.) / С. М. Запрудскі |
| Other Titles: | Belarusian adjectives-paronyms with the root asob- as the objects of the historical lexicology (based on the material of the literary language of the 1910–30s) / S. M. Zaprudski Белорусские прилагаетельные-паронимы с корнем асоб- как объекты исторической лексикологии (на материале литературного языка 1910–30-х гг.) / С. Н. Запрудский |
| Authors: | Запрудскі, С. М. |
| Keywords: | ЭБ БГУ::ГРАМАДСКІЯ НАВУКІ::Мовазнаўства ЭБ БГУ::ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ::Языкознание |
| Issue Date: | 2019 |
| Publisher: | Минск : БГУ |
| Citation: | Журнал Белорусского государственного университета. Филология = Journal of the Belarusian State University. Philology. - 2019. - № 3. - С. 79-93 |
| Abstract: | Разглядаецца гісторыя ўжывання ў беларускай літаратурнай мове 1910–30-х гг. прыметнікаў з коранем асоб-, якія ў сучаснай мове ўтвараюць два паранімічныя рады: асабовы – асабісты – асаблівы і асобны – асобы. Зроблены вывад, што да 1930-х гг. семантычныя процістаўленні, якія далі падставу для ўзнікнення гэтых радоў, яшчэ канчаткова не сфарміраваліся. Слова асабовы часта ўжывалася як дублет сучаснага асабісты, а лексема асабісты выкарыстоўвалася поруч з прыметнікам асаблівы. Ужыванне форм асаблівы, асобны, асобы ў асноўным было стабільным, аднак у адрозненне ад сучаснай практыкі для выражэння значэння ‘не падобны да іншых’ у 1920-я гг., акрамя слова асаблівы, выкарыстоўваліся таксама лексемы асабісты, асабовы і асобны. Недастаткова дыферэнцыра- ванае ўжыванне слоў асабовы, асабісты, асаблівы і асобны тым не менш не прыводзіла да скажэння сэнсу. На склад адпаведнай групы слоў (сукупна з вытворнымі ад іх назоўнікамі і прыслоўямі) уплывалі польская і ўкраінская мовы. Словы асабовы, асабістасць і, верагодна, асобнасць былі запазычаны з гэтых моў, а запазычаная з рускай мовы лексема асобенны пазней выйшла з ужытку. Узаемазамяняльнасць у 1920-я гг. форм асабовы і асабісты, ужыванне форм асабовы, асабісты, асобны ў нетрадыцыйных для сучаснай практыкі значэннях найлепшымі пісьменнікамі, цяжкасць ва ўстанаўленні для шэрагу ўжыванняў дакладных значэнняў і іншыя акалічнасці сведчаць пра тое, што формы асабовы, асабісты, асаблівы, асобны да 1930-х гг. былі яшчэ не столькі самастойнымі словамі з уласцівымі ім строга акрэсленымі значэннямі, колькі словаўтваральнымі і/або лексіка-семантычнымі варыянтамі аднаго слова. |
| Abstract (in another language): | The article deals with the history of usage of adjectives with the root asob in the Belarusian literary language of the 1910–30s. They form two paronymic sets in the modern Belarusian: asabovy – asabisty – asablivy and asobny – asoby. We come to the conclusion that the semantic opposition that became a foundation for the formation of these sets had not been fully formed by the 1930s. The word asabovy was often used as a doublet of asabisty, and the lexeme asabisty – in the meaning of asablivy. The use of the forms asablivy, asobny, asoby was more or less stable, however, in contrast to the modern usage, in the 1920s the forms asabisty, asabovy, and asobny were used in the meaning ‘different from usual’ together with the word asablivy. The deficient differentiation of the words asabovy, asabisty, asablivy and asobny did not lead to the corruption of the meaning of the utterances. Polish and Ukrainian influenced the composition of this word group inclusive with derivative nouns and adverbs. The words asabovy, asabistasć, and apparently asobnasć were borrowed from these languages; and the lexeme asobienny, borrowed from Russian, later went out of usage. Several circumstances, including the interchangeability of the forms asabovy and asabisty in the 1920s; the use of the forms asabovy, asabisty, asobny by the best writers in the non-typical meanings for the modern practice; the complexity to define exact meanings in a range of usage, as well as other circumstances bring us to the conclusion that the forms asabovy, asabisty, asablivy, asobny were word-formation and/or lexical and semantic variants of the same word in the 1930s rather than independent words, with their intrinsic strict meanings. = Рассматривается история использования в белорусском литературном языке 1910–30-х гг. прилагательных с корнем асоб, которые в современном языке образуют два паронимических ряда: асабовы – асабісты – асаблівы и асобны – асобы. Сделан вывод, что до 1930-х гг. семантические противопоставления, которые дали основание для возникновения этих рядов, еще окончательно не сформировались. Слово асабовы часто употреблялось как дублет современного асабісты, а лексема асабісты использовалась наряду с прилагательным асаблівы. Употребление форм асаблівы, асобны, асобы в основном было стабильным, однако в отличие от современной практики для выражения значения ‘не такой, как все’ в 1920-х гг., кроме слова асаблівы, использовались также лексемы асабісты, асабовы и асобны. Недостаточно дифференцированное употребление слов асабовы, асабісты, асаблівы и асобны тем не менее не приводило к искажению смысла. На состав соответствующей группы слов (совокупно с производными от них существительными и наречиями) влияли польский и украинский языки. Слова аса бовы, асабістасць и, вероятно, асобнасць были заимствованы из этих языков, а заимствованная из русского языка лексема асобенны позже вышла из употребления. Взаимозаменяемость в 1920-х гг. форм асабовы и асабісты, использование форм асабовы, асабісты, асобны в нетрадиционных для современной практики значениях самыми лучшими белорусскими писателями, трудность в определении для ряда употреблений точных значений и другие обстоятельства свидетельствуют о том, что формы асабовы, асабісты, асаблівы, асобны до 1930-х гг. были еще не столько самостоятельными словами с присущими им строго определенными значениями, сколько словообразовательными и/или лексико-семантическими вариантами одного слова. |
| URI: | http://elib.bsu.by/handle/123456789/239538 |
| ISSN: | 2521-6775 |
| Licence: | info:eu-repo/semantics/openAccess |
| Appears in Collections: | 2019, №3 |
Items in DSpace are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.