Вывучэнне даўняй беларускай літаратуры ў кантэксце праблемы літаратурнай кананізацыі

Abstract

Рассматриваются актуальные вопросы, связанные с преподаванием древней белорусской литературы XI–XVIII вв. в курсе средней и высшей школы, с перспективы проблемы литературного канона, активно обсуждаемой с конца ХХ в. как в западном, так и в восточнославянском гуманитарном дискурсе. Констатируются очевидный перекос внутри академического канона (в частности, полное отсутствие литературы XVIII в. в программе для средних школ), случаи трансформации апорематического дискурса в канонический, высокая степень эклектичности имеющейся информации, низкий уровень систематизации знаний. Предлагается изменение вектора от «постулированного» («идеального») к «активному» («реальному»), от «смыслового» к «конструктивному» канону, а также отказ от порочной традиции понимания цели учебной программы как составления нормативных списков литературы. Утверждается необходимость адекватной авторской идентификации и важность задачи выделения эпистемологических профилей каждой литературно-художественной эпохи. = Разглядаюцца актуальныя пытанні, звязаныя з выкладаннем даўняй беларускай літаратуры XI–XVIII стст. у курсе сярэдняй і вышэйшай школы, з перспектывы праблемы літаратурнага канона, якая з канца XX ст. актыўна абмяркоўваецца як у заходнім, так і ва ўсходнеславянскім гуманітарным дыскурсе. Канстатуюцца відавочны перакос унутры акадэмічнага канона (у прыватнасці, поўная адсутнасць літаратуры XVIII ст. у праграме для сярэдніх школ), выпадкі трансфармацыі апарэматычнага дыскурсу ў кананічны, высокая ступень эклектычнасці наяўнай інфармацыі, нізкі ўзровень сістэматызацыі ведаў. Прапануецца змяненне вектара ад «пастуліраванага» («ідэальнага») да «актыўнага» («рэальнага»), ад «сэнсавага» да «канструктыўнага» канона, а таксама адмаўленне ад заганнай традыцыі разумення мэты вучэбнай праграмы як складання нарматыўных спісаў літаратуры. Сцвярджаецца неабходнасць адэкватнай аўтарскай ідэнтыфікацыі мастацкага твора і прыняцця пад увагу задачы стварэння эпістэмалагічных профіляў кожнай літаратурна-мастацкай эпохі. = This article examines the current issues of teaching of old Belarusian literature of the XI–XVIII centuries that arise from the secondary school and higher education curricula. The examination is done from the viewpoint of the literary canon discussions that have been wide and considerable in the humanities discourses of the West and East since the end of the XX century. It reports an obvious bias within the academic canon (particularly, a lack of the XVIII century literature in the secondary school curriculum), instances of the transformation of the aporematic discourse into canonical, and a high level of existing informationeclecticity together with alow level of knowledge systematization. It proposes a vector change from a «postulated» («ideal») to an «active» («real»), from «sense-based» to «design-based» canon; a disavowal of the enduring tradition of compiling normative reading lists as the goal of the curriculum. It suggests the importance of an adequate author identification of a literary text and claims the necessity to take into account the objectives of creating epistemological profiles of each literary epoch.