Тыпалогія біблейскіх кампанентаў у тэкстах выданняў Францыска Скарыны

Abstract

Выяўляецца прысутнасць біблейскага тэксту ў творах Францыска Скарыны. На аснове аналізу прадмоўна- пасляслоўнага комплексу, малітваў і гімнаграфіі беларускага першадрукара з улікам папярэдніх даследаванняў уводзіцца тэрмін «біблейскі кампанент». Адзначаецца, што дадзенае паняцце адлюстроўвае новы падыход да праблемы біблейскай цытацыі і дазваляе пазбегнуць размывання значэння тэрміна «біблейская цытата». Праводзіцца тыпалагізацыя біблейскіх кампанентаў, пры гэтым улічваецца рознабаковы ўплыў кніг Святога Пісання на розныя ўзроўні тэкстаў Францыска Скарыны. Вылучаюцца наступныя тыпы біблейскіх кампанентаў: цытата ў вузкім значэнні слова, правобразная канструкцыя, малітоўны элемент, біблейскі вобраз, біблейскі сюжэт, біблейская парэнеза, метатэкставы элемент, маргіналія і назва кнігі. Сцвярджаецца, што як асобныя біблейскія кампаненты варта разглядаць іншамоўныя фрагменты і цытаты з тэкстаў іншых аўтараў. Заўважана, што дадзеныя часткі твораў могуць уяўляць сабой варыянт аднаго з названых вышэй кампанентаў, аднак дамінантнай характарыстыкай у іх з’яўляецца менавіта іншамоўнасць або запазычанне з тэкстаў іншага аўтара. Вызначаецца элемент паэтыкі біблейскага тэксту ў творах Францыска Скарыны = Выявляется присутствие библейского текста в произведениях Франциска Скорины. На основе анализа предисловно-послесловного комплекса, молитв и гимнографии белорусского первопечатника с учетом предшествующих исследований вводится термин «библейский компонент». Отмечено, что данное понятие отражает новый подход к проблеме библейской цитации и позволяет уйти от размывания значения термина «библейская цитата». Проводится типологизация библейских компонентов, при этом учитывается разностороннее влияние книг Святого Писания на разные уровни текстов Франциска Скорины. Выделяются следующие типы библейских компонентов: цитата в узком значении слова, прообразная конструкция, молитвенный элемент, библейский образ, библейский сюжет, библейская паренеза, метатекстовый элемент, маргиналия и название книги. Утверждается, что как отдельные библейские компоненты следует рассматривать иноязычные фрагменты и цитаты из текстов других авторов. Указано, что данные части произведений могут представлять собой вариант одного из указанных выше компонентов, однако доминирующей характеристикой в них является именно иноязычность или заимствование у другого автора. Определяется элемент поэтики библейского текста в произведениях Франциска Скорины. = We investigate the presence of the biblical text in the texts of Skaryna’s editions. Based on the analysis of forewordafterwords complex, prayers and hymnography of the Belarusian firstprinter and accounting of previous studies of biblical citation we introduce the term «biblical component» which reflects a new approach to the problem of biblical citation and prevents from misusing the term «biblical quote». The typology of biblical components were made taking into consideration the influence of the books of Scripture on different levels of Francysk Skaryna’s texts. We have singled out the following components: the citation in its narrow meaning, a prayer element, preimage structure, biblical image, biblical plot, biblical рaraenesis, metatext element, marginalia and title of the book. The fragments of foreign language texts and the quotations from other authors are considered to be the individual biblical components. Although each of these parts can be a version of one of the components above, their main feature is borrowing from a different language or author. Also, in the of Francуsk Skaryna’s works an element of the poetics of the biblical text is determined.