Удзел прадстаўнікоў роду Тышкевічаў у вайсковых і грамадска-палітычных падзеях Беларусі XV–XIX стст.

Abstract

Прысвечаны ўдзелу прадстаўнікоў магнацкага роду Тышкевічаў у войнах і паўстаннях, якія закраналі тэрыторыю Беларусі ў XV–XIX стст. Зроблена выснова пра тое, што Тышкевічы пакінулі свой след у барацьбе з Крымскім ханствам, Маскоўскай дзяржавай, Асманскай імперыяй і Швецыяй, а ў вайне 1812 г. прадстаўнікі роду змагаліся і на баку Расійскай імперыі, і на баку Францыі. Удакладнены факты ўдзелу Тышкевічаў у паўстанні Тадэвуша Касцюшкі, а таксама ў паўстаннях 1830 –1831 і 1863–1864 гг., што было прычынай секвестравання іх маёнткаў. Указваецца, што род дзяліўся на чатыры асноўныя галіны, якія вялі свой пачатак ад братоў Льва (Скуміны-Тышкевічы), Васіля (Тышкевічы-Каляніцкія), Міхала і Габрыэля, а прадстаўнікі ўсіх гэтых галін адзначаліся ў вайсковай гісторыі Беларусі. Называюцца ўдзельнікі сеймаў і павятовыя маршалкі з роду Тышкевічаў. Даказана, што часоваму заняпаду роду Тышкевічаў садзейнічалі ваенныя канфлікты Рэчы Паспалітай XVII ст., у якіх многія яго прадстаўнікі загінулі, аднак Скуміны-Тышкевічы і Тышкевічы-Каляніцкія здолелі адрадзіць веліч роду. = Посвящена участию представителей магнатского рода Тышкевичей в войнах и восстаниях, затрагивающих территорию Беларуси в XV–XIX вв. Сделан вывод о том, что Тышкевичи оставили свой след в борьбе с Крымским ханством, Московским государством, Османской империей и Швецией, а в войне 1812 г. представители рода сражались и на стороне Российской империи, и на стороне Франции. Уточнены факты участия Тышкевичей в восстании Тадеуша Костюшко, а также в восстаниях 1830 –1831 и 1863–1864 гг., что было причиной секвестирования их имений. Указывается, что род делился на четыре основ-ные ветви, которые брали свое начало от братьев Льва (Скумины-Тышкевичи), Василя (Тышкевичи-Каленицкие), Михаила и Габриеля, а представители всех этих ветвей были отмечены в военной истории Беларуси. Называются участники сеймов и предводители дворянства. Доказано, что временному упадку рода Тышкевичей содействовали военные конфликты Речи Посполитой XVII в., в которых многие его представители погибли, однако Скумины-Тышкевичи и Тышкевичи-Каленицкие сумели возродить величие рода. = The article deals with the participation of representatives of the magnate family of Tyszkiewicz in wars and uprising involving the territory of Belarus in XV–XIX centuries. It was concluded that they left their mark in the struggle with the Crimean khanate, the Moscow, the Ottoman Empire and Sweden and in the war of 1812 Tyszkiewicz was on the side of the Russian Empire, and French. Clarified the facts of the participation of some members of this genus in the uprising Tadeusz Kosciuszko, the uprising 1830 –1831 and the uprising 1863–1864, therefore, their estates fell under sequester. The article states that the genus was divided into four main branches, which took its origin from the brethren of the Lion (Skumin-Tyszkiewicz), Vasil (Tyszkiewicz-Kalenitski), Michael and Gabriel and representatives of all these branches was recorded in the military history of Belarus. Affected participants of sejms and marshals of the nobility. It is noted that the temporary decline of all branches of Tyszkiewicz family contributed to military conflicts of the Polish-Lithuanian Commonwealth of the XVII century, as many of their representatives were killed at this time. However Skumin-Tyszkiewicz and Tyszkiewicz-Kalenitski managed to revive and enhance the majesty of their kind including politicians and the military.