Дыялог як кампанент мастацкага тэксту: функцыянальна-камунікатыўны аспект (на матэрыяле твораў У. Караткевіча)

Abstract

Апісваецца дыялог як складаная маўленчая арганізацыя, якая адлюстроўвае камунікатыўныя падзеі вусных зносін. Звернута ўвага на дваісты характар дыялогу: з аднаго боку, дыялагічнае маўленне грунтуецца на жывым, натуральным маўленні; з другога – падвяргаецца аўтарскай апрацоўцы, што сведчыць пра кантроль аўтара за зместам выказаных персанажамі рэплік. Даказваецца, што функцыянальна-камунікатыўны падыход пры даследаванні мастацкага дыялогу раскрывае новыя магчымасці ў вывучэнні маўленчых паводзін герояў. На падставе аналізу створаных У. Караткевічам дыялогаў выяўляецца асаблівая роля пісьменніка ў фарміраванні вобразаў і стылю маўлення ў мастацкай прозе. Адзначана, што дыялог у творы У. Караткевіча выконвае цэлы шэраг функцый, узаемазвязаных і ўзаемаабумоўленых, найважнейшымі з якіх з’яўляюцца камунікатыўная, эстэтычная, інфармацыйная, сюжэтаўтваральная, тэкстаўтваральная, характаралагічная, ацэначная (у якасці асноўнай вылучаецца камунікатыўная). Указваецца, што многафункцыянальнасць дыялогу дазваляе сцвярджаць пра яго ўнікальны статус не толькі як сродку выразнасці, але і як галоўнага кампанента тэкстаўтварэння. = Описывается диалог как сложная речевая организация, отражающая коммуникативные события устного общения. Обращено внимание на двойственный характер диалога: с одной стороны, диалогическая речь основывается на живой, естественной речи; с другой – подвергается авторской обработке, что свидетельствует о контроле автора за содержанием высказанных персонажами реплик. Доказывается, что функционально-коммуникативный подход при исследовании художественного диалога раскрывает новые возможности в изучении речевого поведения героев. На основе анализа созданных В. Короткевичем диалогов выявляется особая роль писателя в формировании образов и стиля речи в художественной прозе. Отмечено, что диалог в произведениях В. Короткевича исполняет целый ряд функций, взаимосвязанных и взаимообусловленных, важнейшими из которых являются: коммуникативная, эстетическая, информационная, сюжетообразующая, текстообразующая, характерологическая, оценочная (в качестве основной выделяется коммуникативная). Указывается, что многофункциональность диалога позволяет утверждать о его уникальном статусе не только как средства выразительности, но и как главного компонента текстообразования. = The article describes dialogue as a complex speech organization, reflecting the communicative events of oral communication. The dual nature of the dialogue emphasizes on the one hand, it is based on dialogic lively, natural speech; on the other hand, the dialogue subjected to the author’s treatment, indicating the author’s control over the content of replicas of his characters. It is emphasized that the functional and communicative approach in the analysis of the literary dialogue opens up new possibilities of verbal behavior characters. Analysis of the dialogues created by V. Korotkevich gives the right to assert his role as a writer in formation the image and style of dialogical speech in prose. The functional essence of V. Korotkevich dialogue is a total system of functions, the main ones are: communicative, aesthetic, information, plot-forming, text-forming, characterological, evaluative. As the main notes communicative function. It emphasizes the interaction and the relationship between these functions. It is pointed out that the multifunctionality of dialogue suggests its unique status not only as a means of expression, but also as a main component of text-forming.